Рубрика: Հասարակագիտություն

<<Ղարաբաղյան շարժումը և ԼՂՀ-ի հռչակումը>>

• Ինչու՞ Խորհրդային Ադրբեջանը 1988 թ․-ին որդեգրեց Սումգայիթում, Կիրովաբադում, Շամխորում և Բաքվում հայերի նկատմամբ բռնություններ և կոտորածներ կազմակերպելու քաղաքականությունը։ Ինչի՞ էր ձգտում դրանով Ադրբեջանը։
  1988թ․ փետրվարի 20-ին ԼՂԻՄ ժողովրդական մարզային խորհրդի արտահերթ նստաշրջանին որոշում ընդունվեց դիմել Հայկական ԽՍՀ և Ադրբեջանական ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդներին՝ քննարկելում ԼՂԻՄ-ը Ադրբեջանական կազմից դուրս գալու և Հայաստանին միանալու հարցը։ Դա նշանակում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի իշխանությունները ձգտում էին հարցը լուծել օրինական կարգով։ Ի պատասխան այդ քաղաքական դիմումի՝ Ադրբեջանի իշխանությունները բռնություններ սկսեցին մարզի սահմաններից դուրս բնակվող հայերի նկատմամբ։
• Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքում հայերի նկատմամբ կատարվող հանցագործությունների նկատմամբ, ինչու՞ էին լուռ ԽՍՀՄ կենտրոնական իշխանությունները։
• Ինչու՞ Ղարաբաղի հայությունը գնաց զինվորագրվելու և զինված պայքարի քաղաքականությանը։ Չկա՞ր այլ ելք։
  Քանի որ Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ էր ծավալում Ղարաբաղի դեմ։
• Ռազմա-քաղաքական ինչպիսի՞ նշանակություն ուներ Շուշիի ազատագրումը։
  Անկախացած Լեռնային Ղարաբաղի զինված ջոկատները միաորվելով արցախի պաշտպանական բանակաի մեջ, կարողացան հակահարված տալ ադրբեջանական բանակին, դուրս մղել նրան նախկին ԼՂՀՄ-ի սահմաններից, ազատագրել պատմականորեն Ղարաբաղին պատկանող զգալի տարածքներ և ամրանալ իրենց համար առավել անվտանգ վայրերում:
• Ռազմա-քաղաքական ինչպիսի՞ նշանակություն ուներ Լաչինի միջանցքի ազատագրումը։
   Լաչինի ազատագրումը հնարավորություն տվեց ուղիղ ցամաքային կապ հաստատելու Մայր հայրենիքի՝ Հայաստանի հետ։ Դրա շնորհիվ զգալիորեն կրճատվեց ռազմաճակատի գիծը, մեծացավ ինքնորոշված Արցախի տարածքը պաշտպանելու հնարավորությունը, նրա շուրջը ձևավորվեց ներկայիս անվտանգության գոտին:
• Ի՞նչն է Արցախի համար <<Անվտանգության գոտին>>։
• Ինչու՞ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Ղարաբաղի հարցը ձեռք բերեց այլ իրավա-քաղաքական բնույթ։
  1991թ. սեպտեմբերի 2-ին Լեռնային Ղարաբաղի մարզային խորհուրդը հռչակեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կազմավորումը:
• Ինչո՞վ են տարբերվում <<զինադադարը>> և <<հաշտությունը>>։
  Զինադադարը պատերազմող կողմերի միջև ռազմական գործողությունները ժամանակավորապես դադարեցնելու երկկողմանի համաձայունությունն է, իսկ հաշտությունը պատերազմող երկրների միջև ռազմական գործողությունների դաթարեցում է։

<<Պատերազմը՝ որպես հասարակական երևույթ>>

1.Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին․
Ինչու՞ էր Թոմաս Հոբսը պատերազմների պատճառ համարում մարդկանց բնական հավասարությունը, ի՞նչ է նշանակում <<Մարդկանց բնական հավասարություն>>։
Ի՞նչ էր մտածում պատերազմների մասին Պոլ Հոլբախը։
Պոլ Հոլբախը դատապարտում էր պատերազմները համարելով, որ դրանք միայն դժբախտություններ են բերում պատերազմող ժողովուրդներին։
Ի՞նչ ի նկատի ուներ Պոլ Հոլբախը <<Արդարացի պատերազմ>> ասելով։
Նա արդար պատերազմ ասելով նկատի ուներ այն, որ առանց պատերազմի անհնար է խաղաղության ապահովումը։
Ըստ Էմանուիլ Կանտի ո՞րոնք են պատերազմի ծագման պատճառները և ինչպե՞ս կարելի է դրանք կանխարգելել։
Կանտը գտնում էր, որ պատերազմների հիմնական պատճառը պետությունների միջև նոր հարաբերություններ հաստատելու ձգտումն է։ Որոշ ժամանակ հետո սակայն այդ հարաբերությունները փոփոխվելով կրկին հանգեցնում են զինված բախումների։ Այդ պատճառով անհրաժեշտ է ստեղծել պետություննեերի միջազգային միություն, որում յուրաքանչյուր պետություն իրեն ազատ կզգար և միաժամանակ չէր խանգարի ուրիշների զարգացմանը։
Ի՞նչ ի նկատի ուներ Կլաուզևիցը, երբ ասում էր՝ <<պատերազմը քաղաքականության շարունակությունն է այլ միջոցներով>>։
Նա ուզում էր ասեր, որ պատերազմը հենց այնպես չի առաջանում այն առաջանում է տարբեր քաղաքականություն ունեցող երկրների կոմից։
Ագրեսոր պետությունները պատերազմ սկսելով ինչպիսի՞ խնդիրներ են ցանկանում լուծել։
Ագրեսոր պետությունները ձգտում են ընդարձակել իրենց տնտեսական ազդեցության գոտին, օգտագործել պարտված կողմի հարստություններն իրենց շահերի օգտին։
Բերե՛ք արդարացի և ոչ արդարացի պատերազմների օրինակներ, օգտվելով պատմության ձեր գիտելիքներից։
Բացի պատերազմների վարման ռազմական տարբերակից, ուրիշ ի՞նչ ձևեր գիտեք։
Ըստ ձեզ, ժամանակակից աշխարհում ինչու՞ է նվազել պատերազմների հաճախականությունը և դրա փոխարեն աճել դրանց ընդգրկումը։

• Ազատություն և պատասխանատվություն
  ՀոգեբանությունԲոլորիս մի հարց է հուզում։ Ին՞չու — ինչու ինձ չեն հականում, ինչու այսպես եղավ, ինչու է ինձ այսպիսի դժվարույուններ հասնում, ինչու մարդկանց մեջ անհիամն նախանձ կամ չարություն կա, այսպես շատ կարող եմ շարունակել․․․հատկապես այս տարիքում դեռահասների մոտ շատ ինչուներ կան։ Իրենց կարծիքով անլուծելի կամ բարդ խնդիներ։ Բոլորի ներսում էլ կա մի բան, որն իրեն հուզում է։ Սակայն դա ամեն մեկի վրա մի ձև է ազդում։ Մեկի մոտ հպարտությունն է խոսում, մեկի մոտ սիրտը, մյուսի մոտ ուղեղը։ Եվ այդ ամեն նրանց կառավարում է, մեկը ամեն ինչ ծանր է տանում, մյուսը թեթև, մեկն էլ դա առտահայտում  ագրեսիվությամբ։Իրականում ես կարողանում եմ հասկանալ թե ինչ է կատարվում մարդու ներաշղարհում։ ես հասկանում եմ նրանց մտնում իրենց դրույան մեջ, փորձում օգնել։ Բայց ոչ բոլորն են դա հասկանում, և ոչ բոլորն են թույլ տլիս օգնել։Ինձ մոտ էլ են լինում պահեր, երբ ես տխրում եմ ինչ-որ բանից, ամեն ինչ հասկանում եմ, բայց մեկ է ուզում եմ կիսվել մեկի հետ, որպեսզի նա լսի ու հասկանա ինձ։Շատ ժամանակ, լինում են պահեր, որ մարդկանց հույզերն իրենց թուլացնում են, ավելի շատ նեղում, հուսաթափ անում, և նրանք կոպիտ ասած հոգնում են ամեն ինչից։ Բայց պետք է ուժեղ լինել, հաղթահարել ամեն մի տրված դժվարություն և լինել լավատես, ուշադրություն չդարձնել ուրիշների կարծիքներին։ Հենց այդպես էլ ես եմ անում։ Ճիշտ է պահ է գալիս, որ դրանից էլ ես հոգնում, բայց  անցածդ փորձությունները քեզ թույլ չեն տալիս հանփձնվել, երբեմն էլ հպարտությունը․․․Հոգեբանությունը գիտություն է հոգու և հոգեկան դրսևորումների մասին, թե ինչպես է անհատը զգում, ընկալում շրջակա միջավայրի առարկաներն ու օբյեկտները և արտացոլում դրանք:Հոգեբանությունն ուսումնասիրում է մարդու հոգեկան գործընթացների (զգացողություն, ընկալում, հիշողություն, մտածողություն և այլն), հոգեկան վիճակների (լարվածություն, մոտիվացում, զգացմունքներ և այլն) և հոգեկան հատկությունների (ընդունակություններ, բնավորություն, խառնվածք և այլն) առաջացման, ձևավորման ու զարգացման առանձնահատկություններն ու օրինաչափությունները: Հոգեբանությունը հոգեկան գործընթացը հետազոտում է դիտումների, գիտափորձի, զրույցի, գործունեության արդյունքների վերլուծության, կենսագրական և այլ եղանակներով՝ նյարդային, կենսաֆիզիկական, կենսաքիմիական, հոգեֆիզիոլոգիական և հանրային մակարդակներով:Մարդու հոգեկանի վերաբերյալ առաջին գիտական պատկերացումներին ծանոթ էին Հին աշխարհում՝ Հնդկաստանում, Չինաստանում, Հունաստանում: Հույն փիլիսոփա Սոկրատեսը (մ. թ. ա. 469–399 թթ.) կարծում էր, որ մարդկային հոգու (գիտակցության) օրենքները կամայական չեն, և հոգեկանի ճանաչման լավագույն միջոցներից է ինքնաճանաչումը: Պլատոնի (մ. թ. ա. 428/427–348/347 թթ.) կարծիքով՝ հոգին միջանկյալ վիճակ է զգայականի և բանականի միջև: Ընդ որում, նա բույսերի և կենդանիների հոգիները համարել է մահկանացու, մարդունը՝ անմահ:Արիստոտելի (մ. թ. ա. 384–322 թթ.) ժամանակներից սկսած՝ ձևավորվել է աշխարհաճանաչման մի ուսմունք՝ անիմիզմը, որը հոգին դիտում է որպես կյանքի հիմնական սկզբունք: Այդ տեսությունը Վերածննդի շրջանում ձևավորվել է որպես համաշխարհային հոգու ուսմունք:XIX դարի վերջից հոգեբանությունը զարգացել է փիլիսոփայությունից անկախ՝ որպես ինքնուրույն գիտություն:1930-ական թվականներին Գուրգեն Էդիլյանը Երևանում ստեղծել է առաջին հոգեբանական լաբորատորիան: Մկրտիչ Մազմանյանն առաջիններից է զբաղվել անգիտակցականի հոգեկան ակտիվության խնդիրներով, 1975 թ-ին Հայկական պետական մանկավարժական ինստիտուտում (այժմ՝ համալսարան) ստեղծել է հոգեբանության գիտահետազոտական լաբորատորիա, որտեղ հետազոտում են հիմնականում տարիքային և մանկավարժական հոգեբանությունը:
• Ազատություն և պատասխանատվություն
• Բոլորիս համար ազատությունը այլ է։ Օրինակ ես ինձ ազատ եմ զգում։ Ես ունեմ ազատություն, որը ինձ վստահել են և ես պատասխանատու եմ իմ ազատության համար։ կարող եմ սխալվել, բայց ով ունի իրավունք ինձ քննադատելու մենակ նրա համար, որ դա ինձ ուրախություն  է պարգևել։ ես անում եմ այն ինչ ճիշտ  ինձ համար։ Ես չեմ անում բաներ մենակ նրա համար, որ բոլորի համար ճիշտ լինեմ ։ Չէ որ  այդպես ես չեմ կարող ազատ լինել։Մարդկանց մեջ առաջին հերթին գնահատում եմ պատասխանատվությունը։ Մենք պատասխանատու ենք մեր ասված խոսքի և արարքների համար։Պատասխանատվությունն ամենակարևորն է։ Մենք բոլորս պատասխանատու ենք այն մարդկանց համար, ում ընտելացրել ենք։ Ոչ բոլորն են կարողանում պատասխանատու լինել այն արարքի կամ ասվածի համար, որոնք արել են։ Հատկապես այն ժամանակ, երբ դա կաող է ազդել իր հեղինակույան վրա, երբ նա զգացել է իր արարքի  լրջություննը, հասկացել  սխալը, բայց նա չի կարող պատասխանատու լինել որովհետև ամաչում է։ 

• Ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ և մտածող՝ Ժան Բոնենն իր << Պատմության ուսումասիրության դյուրին մեթոդ>> աշխատության մեջ ի՞նչ էր ցանկանում բացատրել — Ժան Բենենն իր աշխատությոան մեջ ցանականւոմ էր բացահայտել ժողովրդի,պետության,նրա քաղաքականության և բնական միջավայրի կապը։
• Շառլ Մոնտեսքիոն Հին հռոմեական պետությանը նվիրված ուսումնասիրության մեջ ի՞նչ եզրակացության հանգեց — Շառլ Մոնտեսքիոն հանգեց այն եզրակացությանը, որ Հռոմեական կայսրության գլխավոր պատճառներից էին պետության աշխարհագրական դիրքը և սահմանների մեծ ձգվածությունը։
• Մոնտեսքիան իր՝ << Օրենքների ոգու մասին>> աշխատության մեջ ի՞նչ է քննարկում — Մոնտեսքիան իր՝ << Օրենքների ոգու մասին>> աշխատության մեջ քննարկում էր պետության կառավարման ձևի վրա աշխարհագրական գործոնների ազդեցությունը։
• Ֆրիդիրիխ Ռատցելը ինչպիսի՞ եզրակացությունների հանգեց՝ պետության տարածքի հետ կապված — Նա հանգեց այն եզրակացությանը, որ պետության ճակատագրի վրա ազդող առաջնային գործոնը նրա զբաղեցրած տարածքի մեծությունն է։
• Շվեդ իրավաբան՝ Յուխան Չելենը աշխարհաքաղաքականության հետ կապված ի՞նչ աշխատանքներ է գրել։ Ինչպե՞ս նա զարգացրեց Ռատցելի տեսակետները — Նա հայտնի է <<գեոպոլիտիկա>> և <<Պետութունը որպես կենսաձև>> նշանավոր աշխատությունների հեղինակ։
• Ո՞վ է <<ծովային ուժի հայեցակարգը>> տեսության հեղինակը։ Ընդհանուր գծերով, ի՞նչ էր ցանկանում ասել հեղինակը այս տեսության շրջանակներում — <<ծովային ուժի հայեցակարգը>> հեղինակը Ալֆրեդ Մեխենն է։ Այս տեսությունով Մեխենը ոչ թե առավելություն էր տալիս մայցամաային դիրքին, այլ ծովային դիրքին։
• Ի՞նչ էր ավելացնում Ռատցելի տեսությանը, ֆրանսիացի՝  Պոլ Վիդալ Բլաշը — Նա պնդում էր որ բնակչությունը նույնպես կարևոր գործոն է։
• Ի՞նչ է նշանակում աշխարհաքաղականության մեջ <<պոսիբիլիզմը>> — Այն պետության զարգացումը բաժանում էր թ մասի տարածական և ժամանակային։
• Ո՞վ է <<Պատմության աշխարհագրական առանցքը>> զեկուցման հեղինակը և ընդհանուր գծերով ի՞նչ էր ցանկանում ասել — <<Պատմության աշխարհագրական առանցքը>> զեկույցի հեղինակն է Հելֆորդ Մաքինդերը։ Ըստ նրա համածխարհային պատմությունը պետք է դիտարկել որպես օվկիանոսների և մայրցամաքների տերությունների հակամարտություն։
• Ո՞վ է <<Հինգ ծովերով եզրավորված ցամաքի>> գաղափարի հեղինակը և ի՞նչ է նշանակում դա — <<Հինգ ծովերով եզրավորված ցամաքի>> գաղափարի հեղինակն է Զիգմունտ Բժեզինսկին։ Դա Ասիայի, Եվրոպաի և Աֆրիկաի հատման հատվածն է։